İhvan-ı Müslimin'in ibret verici kısa tarihi -1-

Bu hafta ve gelecek hafta siz değerli okurlarımla inşallah Müslüman Kardeşlerin tarihçesini paylaşacağım. Ben okudum tek kelimeyle hayran kaldım. Köşeme ancak kısa bir tarihçesini yazabildim ama sizlere tavsiyem mutlaka bu şerefli ve izzetli cemaatin tarihçesini okumanızı tavsiye ediyorum.

1928'de Hasan el-Benna ve arkadaşları tarafından Mısır'da kurulan "Müslüman Kardeşler Cemiyeti", İngiliz sömürge döneminin koşulları altında hayatiyet kazandı. Sultan Abdülhamit'in "İttihad-ı İslam" siyasetinin mirasını devralan "Müslüman Kardeşler" sömürge sonrasındaki güdümlü askeri diktatörlük rejimlerinde sivil muhalefeti temsil ettiler. Sömürge altındaki İslam dünyasının pek çok yerinde etkisini hissettiren Müslüman Kardeşler 80 yıldan fazladır Mısır'da büyük bir zulüm ve baskı sürecinden geçtiler. Hasan el-Benna bir suikast sonucunda şehit edilirken, sonraki liderlerin neredeyse tamamı uzun yıllar hapiste kaldılar. İngiliz işgaline karşı Mısır milli hareketini temsil eden "Hizbü'l-Vatani"nin Mustafa Kamil'den sonraki lideri Muhammed Ferid, Birinci Dünya Savaşı yıllarında uzun bir süre İstanbul'da yaşadıktan sonra 1919'da Berlin'de sürgünde vefat etmişti.

"Müslüman Kardeşler" Mısır'da kurulduğu halde etkisini bütün İslam dünyasında hissettirmişti. Bu bağlamda "Müslüman Kardeşler" küresel çapta ilk İslami-sivil siyasi bir harekettir. Mısır'ın ardından Lübnan, Suriye ve Filistin'e taşan hareket kısa süre içerisinde İngiliz ve Fransız sömürgesinde yaşayan Arap-İslam dünyasının her bölgesinde İslami hareketlere esin kaynağı olmuştu. Sultan II. Abdülhamit'in "İttihad-ı İslam" siyasetinden sonra sömürgeci devletleri en fazla endişelendiren hareket "Müslüman Kardeşler" idi. "Müslüman Kardeşler"in kurucu kadroları hem Mısır'daki işgalci İngiliz idaresine karşı bayrak açan Mustafa Kamil, Muhammed Ferid ile "El-Müeyyet" gazetesinin sahibi Şeyh Ali Yusuf gibi Sultan Abdülhamit'in "İslam Birliği" siyasetini destekleyen Osmanlı yanlısı aydınların mücadelesinden etkilenmişlerdi.

Birinci Dünya Savaşı sırasında Osmanlı safında yer alan Mısırlı mücahitlerden Abdurrahman Azzam, Abdülhamit Said, Şeyh Muhammed Hıdır Hüseyin, Şeyh Abdülaziz Çaviş gibi meşhur şahsiyetler de "Müslüman Kardeşler'e esin veren isimler arasında yer alıyorlar. Öte yandan Mısır'daki yenilikçi alimlerden Şeyh Reşid Rıza da "Müslüman Kardeşler"in kurucu lideri merhum Hasan el-Benna'nın etkilendiği şahsiyetlerin başında geliyordu. El-Benna'nın etkilendiği şahsiyetlerden biri de Osmanlı ordusunda yetişmiş, Suriye'de Fransız işgaline karşı verdiği mücadeleyle tanınan ve bir süre Mısır'da sürgün yaşayan doktor Şeyh Muhammed Said el-Arafi'ydi.

HİLAFET BOŞLUĞU VE İRŞAD  Efsanevi bir teşkilat olan "Müslüman Kardeşler" teşkilatının kurulduğu dönemde Hilafetin merkezi olan Osmanlı İmparatorluğu tasfiye edilmişti. Daha 1800'lerden itibaren Osmanlı egemenliği altındaki Cezayir, Tunus, Mısır-Sudan, Libya İngilizler, Fransızlar ve İtalyanlar tarafından işgal edilerek sömürgeleştirilmişti. Orta Asya İslam-Türk coğrafyası dahil İslam dünyası sömürgeci devletlerin işgali altındaydı. Dolayısıyla Müslüman Kardeşler sömürgeleştirilmiş İslam dünyasının yüzyüze bulunduğu sorunların ezici ağırlığı altında kurulmuştu. Müslüman Kardeşler kurulduğunda Mısır İngiliz güdümündeki Kral Faruk'un idaresi altındaydı.

El- Benna Mısır'ın sömürge idaresinden kurtulup bağımsızlığını kazanması, yanı sıra Mısır'ın islami kimliğiyle uyumlu sivil bir rejimin kurulması için gençlerin eğitim, kültür ve inanç düzeylerinin yükseltilmesi gerektiğine inanıyordu. İslami İrşad geleneğinin yeniden canlandırılması için yoğun bir çalışma içerisine girmişti.

'O HALDE BİZ İHVAN-I MÜSLİMİNİZ

Genç bir öğretmen olan El-Benna, 1928 yılı Mart ayında İsmailiye şehrinde arkadaşları Hafız Abdulhamit, Ahmet el-Husari, Fuad İbrahim, Abdurrahman Hasebullah, İsmail İzz ve Zeki el-Mağribi ile bir araya gelmişti. Toplantıya katılanlar aralarında İslami çalışmanın gayesi ve prensipleri üzerinde anlaşmışlardı. Aralarından biri El-Benna'ya şu soruyu sormuştu: "Kendimize ne ad vereceğiz? Biz bir cemiyet veya bir dernek veya bir tarikat veya resmi bir şekil alıncaya kadar bu şekilde kalacak kimseler miyiz?"El-Benna'nın bu soruya verdiği cevap şöyleydi: "Hayır, ne bu, ne o. Şekilcilikten veya resmilikten vazgeçelim. Bu ilk toplantımızın temeli; düşünce, maneviyat ve çalışmak olsun. Biz, İslam'a hizmet eden kardeşleriz. O zaman biz; İhvan-ı Müsliminiz."

El-Benna'nın 1932'de Kahire'ye taşınmasıyla Cemiyetin merkezi de Kahire'ye intikal ettirildi. Okullar, mescitler, enstitüler açan, dergiler yayınlayan, konferanslar tertipleyerek İrşat çalışmalarına başlayan Cemiyet'in mürşitliğine de El-Benna getirilmişti. El-Benna'nın 1942'de milletvekilliği adaylığı İngilizlerin baskısıyla engellendi. Aynı şekilde, 1944-1945 seçimlerine de bağımsız aday olarak katılan El-Benna milletvekili seçildi, ancak İngilizlerin tazyikiyle Mısır Hükümeti seçimleri iptal etti. El-Benna ile birlikte 60'a yakın İhvan adaylıktan düşürüldü. Filistin'de İsrail devletinin kurulmasının ardından başlayan savaşlarda "Müslüman Kardeşler" mürşitleri El-Benna'yla birlikte Sina cephesinde gönüllü olarak savaştılar."Filistin meselesi" Müslüman Kardeşler'in en fazla hassasiyet gösterdiği meselelerden biriydi. Bir ara Kral Faruk rejimi tarafından tutuklanan Hasan el-Benna sessiz kitlelerin sesi olmuştu.

Benna'nın 1949'da Kahire'de Krallık istihbarat servisi tarafından düzenlenen bir suikast sonucunda şehit edilmesi Mısır halkının "Müslüman Kardeşler"e olan teveccühünü daha da artırdı. 1950'lerin ilk yarısında sadece Mısır'da İhvan'ın 1500 civarında şubesi, üye sayısı 1 milyondan fazlaydı. "Resmi sömürgecilik" sonrası dönemde artık mücadele askeri rejimler ile Müslüman Kardeşler arasında cereyan edecekti. Diktatörleri birer birer düşüren Arap devrimleri ile "Müslüman Kardeşler" hareketi de yeni bir sürece girmiş oldu. 1952'de "Hür Subaylar" tarafından gerçekleştirilen ve Kral Faruk'un devrilmesiyle sonuçlanan askeri darbeden bu yana Mısır, General Muhammed Necip ile birlikte asker kökenli dört diktatör tarafından yönetildi.