Geçen haftaki yazımızda amonyumlu gübreler ve kullanıldıktan sonra buharlaşarak yıkanmayla veya su ile topraktan hızlı bir şekilde uzaklaşması hakkında genel bilgiler vermeye çalıştık, bu haftaki yazımızda ise bu hızlı buharlaşma veya topraktan uzaklaşmayı engelleyen inhibitörler hakkında bilgi vermeye çalışacağız.

İnhibitör nedir? Ne iş yapar? Ne zaman keşfedilmişlerdir? Bu konulara biraz daha yakından bakmak icap etmekte ve hâlihazırda bu konuda piyasada mevcut bazı inhibitörler bilimsel çalışma ve makalelerden elde edilen bilgiler ışığında açıklık getirilmeye çalışılacaktır.

Azotlu Bileşiklerde İnhibitör Kullanımı

İnhibitörün anlamı “engelleyici, yavaşlatıcı “ anlamına gelmektedir. Amonyum inhibitöründen kasıt ise amonyumun nitrata dönüşümünü yavaşlatan maddeler akla gelmektedir. Diğer bir inhibitör ise üre içerikli gübrelerde kullanılır ve üreaz inhibitörü olarak adlandırılır.  Özellikle üst gübre olarak kullanılan üredeki azotun amonyak olarak kaybını azaltmak için geliştirilmiştir . Üreaz sayesinde ürenin amonyuma dönüşümü yavaşlar ve yağmur yağmamış, sulama yapılamamış koşullarda azotun amonyak halinde cereyan eden kaybı 10-15 gün süreyle geciktirilebilmektedir.

Bilindiği üzere bitkiler azotu amonyum ve nitrat formunda alırlar. Azot gübresinin amonyum halinde köklerden alınması yavaşken, nitratın alınması çok kolaydır. Ancak toprağa verilen amonyum, toprakta amonyum olarak kalmaz. Toprakta bulunan mikroorganizmalar (Nitrozomonas) amonyumu hemen nitrite, ordanda  (Nitrobakter) nitrata dönüştürürler. Bu dönüşümün hızı sıcaklık ve neme göre değişmektedir. Yaz aylarında amonyumun nitrata dönüşümü 1 haftayı geçmez. Nitratla beraber, amonyumdan nitrata dönüşen azot bitki tarafından kolay alındığı gibi, alınamayan nitratın önemli bir bölümü yağmur ve sulama suyu ile kök bölgesinden uzaklaşır, yıkanır ve kaybolur. Böyle bir durumda hem azot kaybı yaşanmakta,  hem de çevre kirliliği ortaya çıkmaktadır.

Yukarıda sözü edilen amonyum azotunun nitrat azotuna dönüşümünü yavaşlatmak için farklı mekanizmalar geliştirilmeye çalışılmıştır.

Azot dönüşümü ne kadar hızlı olursa, topraktan azot kaybı da o kadar hızlı olmaktadır. Dolayısıyla azot dönüşümünün yavaş seyretmesi arzu edilir.

Amonyumun nitrata dönüşmesinin yavaşlatılmasının en önemli amaçları şöyle sıralanabilir:

• Azotun yarayışlılık süresini artırmak,
• Bitkileri azot ile düzenli ve dengeli beslemek
• Dengeli ve düzenli besleme neticesinde iyi verim ve kaliteli ürün kaldırmaktır.
• Diğer bir amaç ise azotun yıkanmasını önlemek ve çevre kirliliğini azaltmak olsa da çiftçilerimizin birçoğu maalesef bu duyarlılığı göstermemektedir.